🏅Giải nobel 1953 - Hans Krebs & Fritz Lipmann 🇬🇧 🇺🇸 🔄Chu trình Krebs và coenzyme A

Năm 1953, Giải Nobel Sinh lý học hoặc Y học được trao chung cho 02 nhà khoa học:

🏅 Năm	👨‍🔬 Nhà khoa học	🇨🇭/🇬🇧 Quốc tịch	🔬 Công trình	📜 Ý nghĩa
1953	Hans Adolf Krebs	🇬🇧 (gốc 🇩🇪)	🔄 Chu trình Krebs (hay chu trình acid citric / TCA cycle)	Mô tả hoàn chỉnh con đường oxy hóa các chất dinh dưỡng trong tế bào để tạo năng lượng ATP
1953	Fritz Albert Lipmann	🇺🇸 (gốc 🇩🇪)	🔗 Khám phá Coenzyme A	Làm rõ vai trò của CoA trong vận chuyển nhóm acetyl, trung tâm của nhiều phản ứng trao đổi chất

📚 Chi tiết khoa học

Bối cảnh: Trước 1930, người ta biết glucose bị phân giải thành acid pyruvic qua đường phân (glycolysis), nhưng chưa rõ bước tiếp theo để giải phóng năng lượng.
Khám phá: Năm 1937, Krebs mô tả chu trình hóa học khép kín mà trong đó acid pyruvic (từ glucose, acid béo, amino acid) được oxy hóa thành CO₂ và H₂O.
Các bước chính:
1. Acetyl-CoA kết hợp với oxaloacetate tạo citrate.
2. Chuỗi phản ứng oxy hóa–khử giải phóng electron → NADH, FADH₂.
3. Electron vào chuỗi truyền electron để sản xuất ATP.
Ý nghĩa: Cung cấp ~2/3 năng lượng tế bào từ quá trình oxy hóa.

Bối cảnh: Nghiên cứu cách tế bào vận chuyển và sử dụng nhóm acyl (đặc biệt acetyl).
Khám phá: Năm 1945–1947, Lipmann tìm ra Coenzyme A, một phân tử chứa vitamin B₅ (acid pantothenic) có khả năng mang nhóm acetyl và nhiều nhóm acyl khác.
Vai trò trong tế bào:
- Trung gian nối glycolysis và chu trình Krebs qua Acetyl-CoA.
- Tham gia tổng hợp acid béo, cholesterol, acetylcholine...
Ý nghĩa: Mở ra hướng nghiên cứu toàn diện về chuyển hóa năng lượng.

Công trình của cả 02 ghép nối những mảnh ghép còn thiếu về cách tế bào lấy năng lượng từ thức ăn.
Đây là nền tảng cho sinh hóa học hiện đại, y học, dinh dưỡng, và nghiên cứu bệnh lý chuyển hóa như tiểu đường, rối loạn ty thể.

📌 Tóm tắt ngắn gọn:
Hans Krebs → “bản đồ” con đường đốt cháy năng lượng
Fritz Lipmann → “chìa khóa” mang nguyên liệu cho con đường đó.

✨ Made by AI – Illuminating science, one Nobel at a time 🔬